بررسی سیر نزولی تحدی در آیات قرآن

 بررسى و نقد نظریات مختلف درباره علل تفاوت »متحدّى به« در آیات قرآن است. قرآن کریم، در پنج سوره مکى و مدنى، منکران رسالت و حقانیت قرآن را به آوردن مانندى براى این کتاب وحیانى، تحدّى کرده است. به رغم وحدت سیاق، گاهى به مجموعه قرآن، زمانى به ده سوره، یک سوره و یا حتى به کلامى چون قرآن، تحدّى صورت پذیرفته است. حکمت نهفته در این سیر نزولى آیات تحدّى چیست؟ نویسنده، پس از تبیین مفهوم تحدى و ذکر آیات تحدى و ترتیب نزول آیات به خصوصیات اجمالى آیات تحدى پرداخته و نظریات گوناگون مفسّران به ویژه آراء رشید رضا و علامه طباطبایى را درباره مراحل تحدى مورد نقد و بررسى قرار داده است و در پایان نظریه برگزیده خود را بیان کرده است. مراحل تحدّى عبارتند از: 1- تحدى به مجموع قرآن، 2- تحدى به ده سوره نامشخص، 3- تحدى به چند سوره، 4- تحدى به یک گفتار و 5- تحدى به یک سوره نامشخص. تنزل در مرحله دوم به آن است که از همه قرآن به یک سوره تنزل شده و آوردن یک سوره کافى در تحدى دانسته شده است. تنزل بین مرحله دوم و سوم آن است که در مرحله سوم، تنها به آوردن اسلوبهاى کلامى مشابه قرآن و نظم و فصاحت تحدى شده و معنى در نظر گرفته نشده است. در مرحله چهارم، با توجه به اینکه »حدیث« شامل سوره، قسمتى از سوره‌هاى بزرگ، چند سوره و کل قرآن مى‌شود، نسبت به تحدیات سه‌گانه قبلى توسعه داده شده است و فرد معارض را در وسعت انتخاب قرار داده است. در مرحله اخیر نیز، گرچه با مرحله دوم یکسان و هر دو تحدّى به یک سوره است، اما رد این مرحله جهت اعجاز و تحدى، آوردن چیزى دانسته شده که از همانندى با قرآن بهره‌اى دارد و دست‌کم یکى از وجوه ویژه و امتیازات قرآن مانند نظم، فصاحت، معنى و... را دارا باشد.